Hans-Peter Oskam is directeur beleid en energietransitie bij Netbeheer Nederland. Deze organisatie is de vereniging van de acht netbeheerders in Nederland. Hij houdt zich onder andere bezig met de energietransitie en netcapaciteit. Hij begrijpt de frustratie bij ondernemers over de moeilijkheid om aansluitingen op het elektriciteitsnet te verzwaren en uit te breiden, maar wijst erop dat er veel meer mogelijk is. “Ander gedrag wordt beloond met een ander bedrag.” Bekijk de video of lees het volledige interview.
Hoe groot is de uitdaging om het net in Nederland aan te passen?
“Wij noemen de energietransitie ook wel de grootste verbouwing van Nederland. De omvang is ongekend. De komende vijftien jaar moet het volledige energiesysteem in Nederland worden verbouwd van een energiesysteem dat centraal draait op gas en kolen naar een systeem dat decentraal georganiseerd is en draait op wind, zon en slimme ondernemers. Dat is nog lang niet tot iedereen doorgedrongen, want slechts een klein percentage van de ondernemers is bekend met het probleem en de mogelijke gevolgen. Wij moeten naar buiten toe om dat verhaal in het land te vertellen.”
Waar zit de pijn van die transitie?
“De overgang betekent dat we het elektriciteitssysteem moeten verdrievoudigen. We moeten het huidige aantal kabels maal drie neerleggen: in totaal een lengte van tweeënhalf keer de aarde rond. Dat is niet in een paar weken geregeld, terwijl de vraag aan netcapaciteit nog elke dag verder groeit.”
Waar lopen jullie tegenaan als je wilt uitbreiden?
“De ruimte in Nederland is beperkt en die hebben we wel nodig. We kunnen niet zomaar de straten openbreken om kabels te leggen, dat moet zorgvuldig en in overleg. Het is lastig locaties te vinden voor grote hoogspanningsstations en trafohuisjes in de straat of op een industrieterrein. Daarnaast hebben we voor die kabels materiaal nodig dat niet altijd goed beschikbaar is. Ten derde hebben we niet genoeg collega’s voor deze megaverbouwing. We moeten daarom harde keuzes maken: wat doen we op de korte termijn en wat doen we later? We zullen niet iedereen gelukkig kunnen maken met die keuzes.”
Wat kunnen ondernemers doen?
“Om te beginnen: we vinden het ontzettend vervelend voor ondernemers dat ze hiermee worden geconfronteerd. Er is echter vaak nog veel mogelijk, als ondernemers zich erin verdiepen. Kun jij je bestaande aansluiting bijvoorbeeld slimmer gebruiken of met de buren samenwerken? Is het mogelijk te kijken naar energiebesparing? Of naar andere oplossingen dan elektrificatie, bijvoorbeeld met waterstof of groen gas? Denk vooral na over hoe je zelf energieondernemer kunt worden. Daar liggen de meeste kansen, omdat je met slim energiebeheer in kunt spelen op fluctuerende prijzen. Handige ondernemers kunnen de beste prijs voor hun elektriciteit regelen.”
Bekijk de oplossingsrichtingen
Wat mogen ondernemers van hun netbeheerder verwachten?
“Dat netbeheerders dagelijks keihard werken aan het verzwaren van het net. Dat betekent ook dat ondernemers mogen rekenen op duidelijke informatie over waar en wanneer er aan het elektriciteitsnet wordt gewerkt en wanneer er capaciteit bijkomt. Een transparant verhaal waarbij de boodschap niet altijd leuk zal zijn. Elke ondernemer moet zich erop voorbereiden dat het ook hen raakt. Direct als je wilt uitbreiden of een nieuwe locatie zoekt, of wat later als je nog niet aan je maximale capaciteit zit. De elektrificatie van Nederland gaat hoe dan ook door en daar krijgen we allemaal een keer mee te maken. We verwijzen graag door naar partijen die ondernemers kunnen leren slimmer om te gaan met het elektriciteitsnet. Zij kunnen informatie geven over flexibele contracten en de bijbehorende voordelen als je je gedrag aanpast en minder energie gebruikt op het moment dat de totale vraag op zijn piek zit en juist wat meer als bijvoorbeeld de zon schijnt en panelen veel opwekken. Bij ander gedrag hoort een ander bedrag. Daar zijn nieuwe contracten voor ontwikkeld, waarmee ondernemers slim op de omstandigheden kunnen inspelen.”
Wie betaalt de grootste verbouwing van Nederland?
“We investeren als netbeheerders jaarlijks zo’n acht miljard euro in het Nederlandse elektriciteitsnet. Niet alleen op land, maar ook op zee. Dat moeten we met huishoudens en ondernemers samen betalen. De nettarieven zullen stijgen. Juist daarom is het zo belangrijk na te denken over hoe je je capaciteit benut om die kosten niet uit de pan te laten rijzen.”
Wordt energiebeheer onderdeel van je ondernemerschap?
Wat voor onderneming je ook hebt, of je nu metaal bewerkt, brood bakt of diensten levert, je hebt altijd zorg te dragen voor een kloppende boekhouding. Het energiebeheer zal ook zoiets worden: je moet ervoor zorgen dat je weet wat erin komt en wat eruit gaat en bent ervoor verantwoordelijk dat dit binnen bepaalde afspraken valt. Net zoals een ondernemer niet zonder nadenken kan investeren zonder cashflow, zullen ondernemers na moeten denken over hun energieverbruik: kijk naar manieren om te besparen, of om opgewekte stroom tijdelijk op te slaan, of kijk naar aanpassen van jouw productieproces. De inkoop van je elektriciteit is niet anders dan die van je andere grondstoffen: het is iets dat je uiteindelijk omzet in een product. Dan is het slim om goedkoop energie in te kopen en slim om het flexibel te gebruiken. Op een zonnige zomerdag is de energie bijna gratis, op een donkere winterdag relatief duur. Als je daar slim mee omgaat, gaat je rekening omlaag en ontstaat er ruimte op het energienet. Daarom bieden we nieuwe contractvormen aan die meebewegen met de drukte op het stroomnet en het lonend maken de pieken te vermijden. Daarnaast hebben we contracten die het lonend maken als groep, samen met je buurmannen op het bedrijventerrein, een contract af te sluiten. Als je samen belooft binnen een bepaalde bandbreedte te blijven kun je een korting krijgen en sowieso kun je de kosten met elkaar delen voor bijvoorbeeld een nieuwe aansluiting.
Komen er vaker afsluitingen en storingen op het net?
“Afsluiten of afschakelen doen we heel terughoudend nu. Vrijwel niet eigenlijk. Dat willen we ook helemaal niet en dat hóéft ook niet. Als we allemaal een beetje inschikken is er echt ruimte genoeg voor iedereen.”
Hoe belangrijk is solidariteit in de energietransitie?
“We moeten inzien dat het elektriciteitsnet net als water en ruimte een collectief iets is. Ondernemers willen allemaal ruimte, die is in Nederland beperkt, dus dat moeten we verdelen. Zo is het ook met de ruimte op het net. Dat kan ook, want ondernemers zijn slim genoeg om daar mee om te gaan, maar het is wel belangrijk dat samen te doen. We zitten op dezelfde kabel in dezelfde straat en willen allemaal dezelfde zon- en windstroom gebruiken op de momenten dat het goedkoop is. Dat kan, als we een beetje rekening houden met elkaar. Wij als netbeheerders moeten daarin ondersteunen door informatie te geven en contracten aan te bieden die dat mogelijk maken. Wij moeten actiever aan de slag met slimmere vormen om mee te denken en aanpassingen in gedrag aantrekkelijk te maken.”
Hoe krijg je ondernemers met elkaar om tafel?
De bedrijventerreinen zijn de parels van de energietransitie. Daar is enorm veel mogelijk. Ga daarom koffiedrinken met je buurman en organiseer met steun vanuit ons en de overheid een energie-ondernemersgemeenschap om samen in op te trekken. Dan deel je de ruimte op het net en kun je gezamenlijk investeren, waardoor de energietransitie voor iedereen goedkoper wordt. Sommige ondernemers hebben nu een te zware aansluiting. Die kunnen bijvoorbeeld delen met hun buren. Dat helpt je collega uit de brand en jij kunt besparen op de kosten van de aansluiting. Er zit een goede businesscase in samenwerking voor iedereen.”
Lees verschillende inspirerende ondernemersverhalen
Spelen innovaties een grote rol de komende jaren?
“Batterijen, grootschalige opslag, delen van energie met buren, besparen en het gebruik van andere energiebronnen als waterstof en groen gas, er zijn heel veel vernieuwende mogelijkheden om ruimte te creëren op het net. Daar hebben we de creativiteit van ondernemers voor nodig. Daar vragen we ideeën voor van ondernemers en daar staat ook een vergoeding tegenover.”
Liever slim met energie dan op de wachtlijst
“Ondernemers zijn onzeker en vragen voor de zekerheid een verzwaring aan of een nieuwe aansluiting terwijl ze niet weten of ze die nodig hebben. Ik begrijp dat ze het doen, maar uiteindelijk helpt dit helemaal niemand. Er staan meer dan 9000 bedrijven op de wachtlijst in Nederland en dat zet veel druk op de netbeheerders die dat moeten managen. Veel ondernemers plannen alvast maar capaciteit in. Daardoor komt er niet meer netcapaciteit bij. Wees eerlijk en realistisch: welke plannen heb je, welke uitbreidingen wil je en hoe kun je daar slim mee omgaan zonder te verzwaren of met een nieuwe aansluiting?”
“We moeten zicht houden op wat nou écht nodig is en hoe we dat slim kunnen aanpakken. Met alle extra aanvragen die misschien helemaal niet nodig zijn, zou het over de hele linie langer kunnen duren voordat we alles hebben aangelegd wat nodig lijkt. Ondernemers mogen van ons wel verwachten dat wij er álles aan doen om zo snel mogelijk capaciteit uit te breiden. Onze prioriteitenlijst als netbeheerders is dan ook bouwen, bouwen en bouwen.”
Hoe beheren jullie de wachtlijsten?
“Nederland groeit en bloeit. Ik verwacht dat het aantal ondernemers op de wachtlijst zal toenemen. We hebben overlegd met de overheid om de volgorde te bespreken van de wachtlijsten en afgesproken dat we voorrang geven aan ondernemers die netcongestie kunnen verminderen. Daarnaast krijgen ondernemingen en instellingen met maatschappelijke functies zoals ziekenhuizen en scholen voorrang. Het kan dus gebeuren dat latere aanvragen dan de jouwe opeens voorrang krijgen. Slimme ondernemers die eraan bijdragen dat er ruimte ontstaat op het net, kunnen juist weer sneller aan de beurt komen. Maar ik hoop vooral dat ondernemers de komende jaren zullen merken dat alle netbeheerders hard werken aan uitbreiding en dat er echt meer ruimte komt op het net.”
Bekijk de Capaciteitskaart van Netbeheer Nederland (incl. wachtlijstinformatie)
Wat zou je ondernemers adviseren?
“Ondernemers kunnen drie dingen doen: kijk naar je eigen contract en creëer inzicht in je verbruik. Moet alles om negen uur ‘s ochtends aan of kan je het opstarten ook spreiden? Daarnaast kun je kijken naar slimme oplossingen als batterijen of samenwerking opzoeken met de buurman. En als derde kun je contact zoeken met de gemeente om met bewoners en ondernemers in de buurt te kijken hoe je in jouw regio samen slim om kunt gaan met energie.”
Effectieve communicatie
Het is een gemiste kans dat ondernemers door netcongestie worden overvallen. Netbeheerders kunnen misschien niet snel(ler) bouwen, maar wel aan de slag met veel meer en effectieve communicatie. We vroegen Hans-Peter hoe ze dat gaan inrichten. “Wij zoeken daarin samenwerking. Die is vooral georganiseerd via VNO-NCW en andere brancheverenigingen. Het is onze taak ervoor te zorgen dat er meer informatie terecht komt bij de ondernemers omtrent netcongestie. Hoe lang is de wachtrij? Wanneer is dat opgelost? Ondernemers mogen erop rekenen dat we die informatie de komende maanden nog fors uitbreiden zodat je op het niveau van jouw gemeente kunt zien wat er precies aan de hand is. Samen met VNO-NCW hebben we een programma gemaakt dat ondernemers helpt als ze te maken krijgen met netcongestie. Dat programma beantwoordt vragen als: wat kan ik in mijn bedrijf voor de meter al doen? Wie kan ik benaderen voor oplossingen? En waar moet ik in investeren? Daarnaast werken we samen met rijksoverheid, gemeenten en VNO aan een programma rondom energiehubs waarin ondernemers hun krachten bundelen. Zo kunnen ondernemers vooruit en weten ze waarop ze vanuit ons mogen rekenen.”
- Meer inspirerende ondernemersverhalen
- Alles over netcongestie
- Bekijk de Oplossingsrichtingen
- Het Ondernemersperspectief
- Actueel
MKB-Nederland en VNO-NCW zien dat netcongestie (overbelast stroomnet) grote gevolgen heeft voor het Nederlandse bedrijfsleven. We nemen dan ook al geruime tijd actie om de belangen van ondernemers ook hierin te behartigen. Met een onderzoek onder ondernemers willen we de impact op bedrijven in kaart brengen en nog meer inzicht krijgen in de uitdagingen waarmee ondernemers worden geconfronteerd. In hoeverre heb jij (al) te maken met netcongestie, welke uitdagingen zie je en waar heb jij behoefte aan? Doe mee met ons onderzoek. Het kost slechts 5 minuten van je tijd.
