Het uitgestrekte industrieterrein Lage Weide, aan de westkant van Utrecht, kent heel uiteenlopende bewoners en gebruikers, ieder met hun eigen problemen, waaronder dat van de netcongestie. Projectleider Gretha Boels van Best Management pioniert al sinds 2022 samen met vijf bedrijven op Lage Weide om tot een energiehub te komen. En met succes: sinds september 2024 is hier de eerste energiehub in de provincie Utrecht gevestigd. “Een energiehub opstarten is alleen mogelijk met de juiste mindset”.
Gefeliciteerd met deze mijlpaal. Hoe ziet zo’n hub er precies uit?
“Het gaat in dit geval om een coöperatie van vijf bedrijven die besloten te kijken naar de afstemming van hun transportcapaciteit en -gebruik. Zij sloten een gezamenlijk groepscontract met netbeheerder Stedin: een GTO ofwel GroepsTransportOvereenkomst. In de volksmond is dat een energiehub. Onze energiehub heeft de vorm gekregen van een coöperatie, maar op andere plekken is een andere constructie misschien wel beter geschikt. Dat hangt echt af van de situatie.”
Wat is het voordeel van zo’n GTO?
“De kabels in de grond kunnen een bepaalde hoeveelheid energie transporteren. Als er op hetzelfde moment te veel vraag is naar stroom of als er veel stroom wordt opgewekt en dat moet door de kabels, dan ontstaat netcongestie. Als stroom lokaal wordt opgewekt en direct lokaal wordt gebruikt, hoeft het niet ver getransporteerd te worden. Dat maakt weer opwek uit zonne-energie mogelijk, mits het in de contracten past. Het GTO draagt daarin bij. De één heeft bijvoorbeeld tekorten in capaciteit en mag geen zonne-energie terugleveren maar heeft wel ruimte voor extra zonnepanelen, de ander mag wel energie terug leveren maar heeft het dak al vol liggen. Als zij samenwerken, kan de één gebruik maken van de ruimte van de ander, zowel in transportcapaciteit als ruimte op het dak. Natuurlijk zal dit uiteindelijk worden verrekend via onderlinge vergoedingen. Maar de mogelijkheid om te kunnen blijven verduurzamen en duurzaam te groeien, is de belangrijkste drijfveer van deze vijf bedrijven.”
Hoe zijn jullie deze energiehub gestart?
“Het begon met een vraag vanuit ondernemers hier op het terrein. Zij zagen dat de elektrificatie van bijvoorbeeld de bedrijfsvloot aan vrachtwagens meer energie zal vragen dan de aansluitingen toelaten. Tegelijkertijd wilden veel ondernemers graag meer zonnepanelen op het net aansluiten dan mogelijk is met de huidige capaciteit. Zowel terugleveren als afnemen zijn knelpunten. Bedrijven die transportcapaciteit aan elkaar beschikbaar willen stellen en hun verbruik op elkaar afstemmen, vormen dan een belangrijke knop om aan te draaien.”
Lees ook het interview over de energiehub van IW4 op bedrijventerrein Nijverkamp
Wat was de volgende stap?
“Ik bracht de vraag vanuit de ondernemers in kaart en zag dat er mogelijkheden lagen in het opzetten van een energiehub. De volgende stap was om te onderzoeken hoe zo’n energiehub juridisch en in de praktijk vorm kan krijgen. Een energiehub is een heel nieuwe manier van omgaan met energie en met de andere ondernemers op jouw bedrijventerrein. Daarop volgde overleg met Stedin. Die keek mee welke bedrijven goed bij elkaar passen en die ook nog gezamenlijk op één kabel zitten.”
Welke bedrijven werken samen in de hub?
“Het gaat om Van Heezik, een transportbedrijf in papierlogistiek en vrieslogistiek met enorme pakhuizen voor het papier en een groot vriespakhuis voor de bevroren producten. Daarnaast zitten er twee leveranciers van plaatmaterialen in de hub: Platra en IJsselfoort. Stiho is een bekende leverancier van bouwmaterialen die ook deelneemt. De allerbekendste voor het grote publiek is Picnic, de online supermarkt met de opvallende elektrische wagentjes.”
Wat maakt dat deze bedrijven goed in een energiehub passen?
“Het is handig als bedrijven beschikken over stuurbare assets, zoals zonnepanelen en laadpalen. Ook is het een voordeel als ze uiteenlopende activiteiten hebben. Dat verhoogt de kans dat ze niet op dezelfde momenten pieken in hun energievraag. Dat was bij deze vijf bedrijven het geval. Een ander groot voordeel van deze hub was dat zich eigenlijk al een soort batterij onder de bedrijven bevindt. Het gigantische vriespakhuis van Van Heezik koelt zo ongeveer tussen -18 en -24 graden en dat vraagt enorm veel energie. Als zij maximaal koelen tot -24 op het moment dat de zon schijnt en de enorme hoeveelheid gezamenlijke zonnepanelen hier energie levert, maken ze optimaal gebruik van de capaciteit van deze kabel en de lokale opwek. Op het moment dat andere deelnemers meer energie nodig hebben en de panelen minder opwekken, kan Van Heezik de koelingen temperen en sterk besparen op de energievraag op deze aansluiting. Zo zie je dat batterijen in verschillende vormen en maten zich al op de industrieterreinen bevinden. We moeten zorgen dat we daar slim gebruik van maken.”
Met welke juridische hobbels moet je rekening houden bij de oprichting van een energiehub?
“Om te beginnen: wettelijk gezien mag dit nog niet, want we organiseren dat bedrijven elkaar onderling capaciteit en energie leveren. Stedin heeft bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM) een ontheffing aangevraagd. Daarnaast is het voor elke hub maatwerk hoe je de afspraken onderling vastlegt. Een belangrijk onderdeel is het contracteren van een Energy Service Provider, de ESP. Zij monitoren energieverbruik op secondebasis en sturen waar nodig. Dat is een voorwaarde om ons aan de contracteisen van het GTO te kunnen houden. Energieadviseur Groendus werkt sinds juli 2023 mee om dit op orde te krijgen en het energiemanagementsysteem te bouwen. De energiehub vraagt naast de noodzakelijke spelregels en berekeningen vooral een shift in mindset. Ondernemers, netbeheerder en overheid moeten gezamenlijk vooruit willen, ook al weten we niet welke resultaten een hub oplevert. Het is onmogelijk om de transportcapaciteit en de energiestromen in de nieuwe praktijk al helemaal te voorspellen. Dus hebben de ondernemers gezegd: we gaan gewoon van start en maken gaandeweg preciezere afspraken.”
Hoe bepaal je de vergoedingen voor zulke leveringen onderling?
“Het is nog zo nieuw dat we veel in de praktijk moeten gaan uitvinden. Hoe vaak moeten we rekening met elkaar houden in het verbruik? Op welke momenten? Hoeveel heb jij ‘over’. Hoeveel is je dat waard? En wat wil de andere partij ervoor geven als jij energie levert of juist bespaart op een moment dat hij dat nodig heeft? We moeten die waardes nog bepalen. Ik vind het eigenlijk heel mooi dat de ondernemers hier gewoon zijn begonnen zonder dat ze al vooraf precies weten wat het ze oplevert of kost.”
Zou deze energiehub als voorbeeld kunnen dienen voor andere hubs in het land?
“Ieder hub zal uniek zijn, maar ik denk dat bepaalde elementen best als voorbeeld kunnen gaan dienen voor andere hubs in het land. Vooral nu we in de praktijk gaan ervaren hoe het echt werkt. Picnic wil zelf bijvoorbeeld vooral leren van deze deelname. Zij hebben op deze locatie geen probleem met transportcapaciteit, maar op een andere locatie wel. Als ze nu in praktijk kunnen zien welke mogelijkheden de samenwerking biedt, kunnen ze die lessen toepassen op de andere locatie en mogelijk aansluiten met die locatie. Dat geldt voor de andere bedrijven natuurlijk ook. Dat gezegd hebbende: iedere energiehub is een unieke puzzel die je met steeds andere stukjes moet leggen.”
Wat kunnen overheden doen om het organiseren van energiehubs te vereenvoudigen?
“Mijn werkgever Bert Strijker en ik kozen zelf om te pionieren uit de drive om een verschil te maken. Ik werk daardoor nu 2,5 jaar op een no cure no pay basis omdat er geen subsidies zijn om mijn rol te financieren. Datzelfde geldt voor het werk van Groendus. Áls er al subsidies zijn, zijn wij vaak al een paar stappen te ver om die nog aan te vragen. Het is welbeschouwd vreemd dat wij op deze manier in een maatschappelijk gat moeten springen. Er was geen potje voor ons project terwijl het een maatschappelijk probleem is en wij als koplopers veel werk gedaan hebben waar anderen nu ook de vruchten van kunnen plukken.
Voor een subsidieaanvraag moesten we de business case aanleveren. Die case hadden we niet duidelijk omdat we in de praktijk pas zien wat er echt gebeurt, dus daar ketst een aanvraag op af. We hebben afgelopen augustus een subsidieaanvraag ingediend waar een deel van het voorwerk uit vergoed kan worden en hopen dat we dat toegekend krijgen. Het is aan de mentaliteit van de ondernemers hier te danken dat we gezamenlijk deze reis konden starten voordat de uiteindelijke bestemming bekend was.
Daarnaast zou het natuurlijk mooi zijn als niet iedere nieuwe energiehub opnieuw een ontheffing moet vragen bij de ACM. Daar is gelukkig al wetgeving voor in de maak. De praktijk en ontwikkelingen gaan sneller dan de wetgever kan bijhouden.”
Wat hoop je dat de eerste tastbare resultaten van de energiehub voor effect zullen hebben?
“We hielden de gemeente en provincie elke stap van het proces op de hoogte. Het eerste resultaat is al dat de provincie momenteel een afdeling optuigt die zich richt op het opzetten van energiehubs op bedrijventerreinen in de provincie Utrecht. Dat is een beloning voor ons lef en voorwerk. Ik hoop dat de overheden zien waar dit initiatief en ons doorzettingsvermogen toe heeft geleid en wat zij daarvan kunnen leren.”
Momenteel vragen we de overheden financiële en juridische ondersteuning om ons als Living Lab te zien. Zodat we kunnen leren om te optimaliseren, aanscherpen en opschalen en van waaruit we kennis delen en medewerkers bijscholen. En we hopen dat andere ondernemers zien dat het de moeite waard is om aan te sluiten, want we hebben nog een héle verlanglijst met acties die we samen willen aanpakken. Zo hebben we de kanalen waar de binnenvaartschepen aanleggen, spoorrails en speciale laadpalen voor de gekoelde vrachtwagens. Hoe richten we dat slim in? We hebben daarnaast ruimte voor hernieuwbare opwek in meerdere varianten, voor een wkk, er komt een waterstoftankstation met een elektrolyser in de nabije omgeving van de energiehub enzovoorts. Hoe halen we hier het optimale uit, wat is er technisch mogelijk en hoe richten we dat allemaal optimaal in qua transportcapaciteit, energie-efficiëntie en kostenefficiëntie? En vooral: hoe investeren we gezamenlijk slim?”
Doe je voordeel met deze leerervaringen
Gebaseerd op de ervaringen van E-Hub Lage Weide is een document opgesteld. Hierin zijn twee ‘tijdlijnen’ gemaakt om toekomstige initiatieven te ondersteunen. De ene tijdlijn beschrijft het proces zoals dat bij Lage Weide is verlopen, en de andere biedt inzicht in hoe dit proces nu efficiënter kan worden ingericht voor nieuwe energiehubs.
Het document over deze tijdlijnen beschrijft de zeven fases die essentieel zijn bij het opzetten van een energiehub, van het idee tot de daadwerkelijke implementatie. Elke fase wordt gedetailleerd uitgewerkt met concrete acties, praktische tips en adviezen, zodat nieuwe initiatieven valkuilen kunnen vermijden en efficiënt van start kunnen gaan. Dit document is bedoeld als een waardevolle gids voor bedrijven die een energiehub met een GTO willen opzetten en helpt inzicht te bieden in de uitdagingen, kansen en benodigde stappen.
Doe je voordeel met de leerervaringen
Stedin: Energiehub Lokaal Samenwerken aan Efficiënt netgebruik
- Meer inspirerende ondernemersverhalen
- Alles over netcongestie
- Bekijk de Oplossingsrichtingen
- Het Ondernemersperspectief
- Actueel
Ook interessant:
Heb jij al actie ondernomen en een inspirerend verhaal voor andere ondernemers over hoe jij netcongestie terugdringt? Neem dan contact met ons op.
