Meest gestelde vragen over netcongestie

Over het stroomnet wordt alle stroom getransporteerd die wordt opgewekt en afgenomen. Netcongestie ontstaat als er meer stroom wordt opgewekt of afgenomen dan het stroomnet (dat de stroom transporteert) aankan. Daardoor raakt het stroomnet overbelast.

Netcongestie gebeurt plaatselijk, omdat sommige kabels te dun zijn terwijl er veel vraag is naar transport van elektriciteit. Zowel voor transport van opgewekte elektriciteit (zonnepanelen en windmolens) als afname van elektriciteit.

Ons elektriciteitsnet bestaat uit 3 niveaus:
•    Op het hoogspanningsnet vervoeren we elektriciteit op nationaal en internationaal niveau. Grote industriële bedrijven en windparken gebruiken bijvoorbeeld dit net.
•    Op het middenspanningsnet transporteren we elektriciteit voor grootverbruikers en middelgrote opwekkers, zoals windturbines en zonneparken.
•    Op het laagspanningsnet verdelen we elektriciteit onder kleinverbruikers (met een netaansluiting kleiner dan 3×80 Ampère), zoals huishoudens en kleine bedrijven.

Netcongestie komt vooral voor op hoog- en middenspanningsnetten.

Dat heeft twee belangrijke oorzaken:

• De vraag naar transport van elektriciteit is explosief gegroeid. Dit komt omdat we in een snel tempo verduurzamen en steeds meer elektriciteit gebruiken en opwekken.
• De vraag naar transport van elektriciteit groeit sneller dan er bijgebouwd kan worden om het elektriciteitsnet uit te uitbreiden.

Bijna wel. Het grootste deel van het stroomnet zit tijdens piekuren aan de maximale capaciteit van het stroomnet. Kijk voor de actuele status op de capaciteitskaart van Netbeheer Nederland.

Het kan alle bedrijven overkomen. Vooralsnog vooral energie-intensieve bedrijven. Bekijk de Capaciteitskaart van Netbeheer Nederland om een indruk te krijgen van de situatie in jouw regio.

Dat kan voorkomen. Het komt nu al regelmatig voor dat opwekkers van stroom gevraagd worden om tijdelijk minder stroom op te wekken om netcongestie te voorkomen.

• Nieuwe bedrijven komen vaak op de wachtlijst voor een aansluiting.
• Bestaande bedrijven kunnen geen grotere aansluiting krijgen als ze willen groeien of verduurzamen.
• Tijdens piekuren kunnen er storingen ontstaan of zijn netbeheerders soms genoodzaakt de stroom voor een korte periode af te schakelen om schade aan het net te voorkomen. Dat verstoort de bedrijfsprocessen en vertraagt de groei van bedrijven.

Zorg dat je inzicht hebt in je energieverbruik zodat je kunt bepalen of je jouw energievoorziening slimmer kunt maken zodat je geen grotere aansluiting nodig hebt. Het RVO heeft hiervoor een stappenplan gemaakt.

Piekuren zijn de uren waarin huishoudens en bedrijven veel stroom gebruiken. Bijvoorbeeld tussen 07:00 en 09:00 uur als bedrijven opstaren en tussen 16:00 en 20:00 uur als de verlichting aangaat in heel Nederland, huishoudens elektrisch gaan koken, wassen, douchen en de elektrische auto opladen. Het stroomnet draait dan op volle toeren om iedereen te voorzien van energie.

Die kans is in Nederland nog steeds heel klein. Tegelijkertijd verwachten netbeheerders dat we in de toekomst wel af en toe te maken kunnen krijgen met stroomstoringen of zelfs -uitval tijdens piekuren.

Kijk op de capaciteitskaart en bereid je voor, vooral als je wilt uitbreiden of verhuizen. Op ondernemen.nl/netcongestie staan oplossingsrichtingen van verschillende deskundige instanties waar je zelf mee aan de slag kunt.

Niet altijd. Je kunt zelf namelijk al best veel doen. Kijk op ondernemen.nl/netcongestie wat je nu zelf kunt doen. Op DEB.nl staan bijvoorbeeld heel veel tips hoe je eenvoudig energie kunt besparen en kun je een energieadviseur vinden bij jou in de buurt zodat je meer inzicht krijgt in jouw situatie.

Ja, we moeten allemaal verduurzamen om de klimaatdoelen te halen. Door meer groene energie op te wekken en te gebruiken, kunnen we het gebruik van fossiele brandstoffen steeds verder terugdringen.

Je kunt vaak nog energie besparen. Op DEB.nl staan heel veel tips hoe je dit eenvoudig kunt doen. Met een energieadviseur bij jou in de buurt krijg je snel meer inzicht in jouw situatie.

Nee. De Netcode elektriciteit bevat voorschriften voor netbeheerders en netgebruikers, op drie gebieden: het functioneren van de netten, het aansluiten van klanten op de netten en het transporteren van elektriciteit over de netten.

Volgens deze Netcode moeten bedrijven die energie opwekken beschikken over een zogenoemde Real Time Interface (RTI). Ze krijgen dan via de interface te horen wanneer ze moeten afschakelen. Nog niet alle bedrijven hebben zo’n RTI. Heb je ‘m nog niet, neem dan contact op met je netbeheerder.

Voor afname mag de netbeheerder een verzoek doen aan grootverbruikers, maar dat gebeurt niet bij mkb-bedrijven. Het gaat in die gevallen alleen om het hoogspanningsnet. In geval van nood, mag de netbeheerder afschakelen zónder vooraf te informeren. Dat doen ze om schade aan het net te voorkomen. Na de storing of afschakeling krijg je hierover een bericht met uitleg.

Als je jouw maximale capaciteit overschrijdt, krijg je een waarschuwing van de netbeheerder met uitleg over de gevolgen als je je niet houdt aan het afgesproken vermogen. Kom je de afspraken niet na, dan kan de netbeheerder besluiten je af te schakelen.

Dat hangt af van veel factoren. De belangrijkste is de uitbreiding en verzwaring van het stroomnet. Dat betekent letterlijk bouwen en meer en dikkere kabels leggen. Het kan wel tot 10 jaar duren voordat die klus geklaard is.

Om overbelasting tot die tijd tegen te gaan, promoten netbeheerders contracten waarin bedrijven die deze mogelijkheid hebben, afspraken maken met de netbeheerder om als dat nodig is flexibel stroom te verbruiken. Er worden ook allerlei experimenten en pilots gedraaid om tot slimme oplossingen te komen die financieel aantrekkelijk zijn voor ondernemers.

De uitbreiding van het stroomnet levert een belangrijke bijdrage aan het voorkomen van netcongestie. Die uitbreiding zal echter nog jaren duren. De verwachting is dat congestie nooit helemaal zal verdwijnen omdat verduurzamen (elektrificeren) nodig blijft. Door allemaal steeds meer flexibel gebruik te maken van ons stroomnet, hebben we in de toekomst wel veel minder last van netcongestie.

Het kost vaak jaren voordat de netbeheerder een vergunning heeft om ergens te bouwen of verbouwen en de ruimte om te bouwen wordt steeds beperkter. Daarnaast is het moeilijk om leveranciers en geschikt personeel te vinden om de bouw te kunnen uitvoeren.

Dat is niet te zeggen. Het is afhankelijk van de situatie in de regio en zelfs per station. Bekijk de situatie in jouw regio op de Capaciteitskaart van Netbeheer Nederland. Hier vind je meer informatie over de wachtlijst in jouw regio. Neem vervolgens contact op met jouw netbeheerder om meer inzicht te krijgen in jouw specifieke situatie.

Nee, en dat kan ook niet. Bovendien zou de wachtlijst onnodig groeien. Je komt alleen op een wachtlijst als je een getekende offerte hebt voor een aansluiting. Het is altijd beter om eerst inzicht te creëren in je eigen situatie en te kijken waar je je energieverbruik kunt verminderen of aanpassen. Dan heb je wellicht ook in de toekomst helemaal geen extra transportvermogen nodig.

De netbeheerders hanteren nu het principe van First Come, First Serve. Dat betekent dat partijen die het langst op de wachtlijst staan, het eerst worden geholpen. Vanaf 1 oktober 2024 moeten netbeheerders Maatschappelijk prioriteren.

Op 18 april 2023 heeft de Autoriteit Consument & Markt (ACM) gezegd dat netbeheerders vanaf 1 oktober 2024 ‘maatschappelijk prioriteren’ moeten toepassen. Dat wil zeggen dat klanten die op de wachtlijst staan en binnen bepaalde ‘maatschappelijke kaders’ vallen, voorrang krijgen. Andere klanten moeten hierdoor dus langer wachten. De netbeheerders informeren hun klanten de komende periode over de gevolgen van maatschappelijk prioriteren en leggen uit hoe men zich daarvoor kan aanmelden.

De ACM heeft verschillende categorieën bepaald:

1. Een congestieverzachter: Dat is door het flexibel vermogen aan te bieden aan de netbeheerder. Daardoor neemt de transportcapaciteit voor anderen toe. Voorwaarde is dat dit niet leidt tot toename van congestie in het net van een andere netbeheerder.
2. Partijen die werken aan onze veiligheid. Zoals brandweer, politie, rechtspraak, gevangenissen, waterschappen en ziekenhuizen.
3. Partijen die ons in onze basisbehoeften voorzien zoals drinkwater, warmte, woningbouw en onderwijs.

Nieuwe aanvragers vergroten hun kans op een aansluiting als zij bereid zijn om het gebruik te beperken op piekmomenten op het net. In een contract met de netbeheerder worden afspraken vastgelegd over de structurele inzet van flexibel vermogen tijdens piekmomenten tegen een vergoeding.

Netbeheerders vragen ook als dit nodig is aan bestaande aansluitingen om vrijwillig tijdelijk minder of meer elektriciteit te produceren of af te nemen. Bedrijven die hun flexibel vermogen willen aanbieden, bepalen zelf de prijs die zij hiervoor willen ontvangen. De netbeheerder maakt altijd gebruik van het laagste aanbod. Het is ook mogelijk om vooraf de prijs en voorwaarden vast te leggen in een contract.

Een bedrijf heeft flexibel vermogen als het op drukke momenten op het stroomnet, de opwek of het verbruik van stroom kan verminderen of juist vermeerderen. Dit noemen we ook wel congestiemanagement. Dit kunnen periodes in het jaar zijn of momenten op de dag. Hier heb je speciale software voor nodig zodat de opwek of het verbruik eenvoudig bijgesteld kan worden.

In 2030 is ongeveer 85% van de elektriciteit die we produceren duurzaam. Vijf jaar later wordt alle elektriciteit CO2-vrij geproduceerd, voornamelijk uit zon en wind.

Het aanbod aan deze CO2-vrije elektriciteit zal sterk variëren. De ene dag waait het harder dan de andere dag en niet elke dag schijnt de zon.

De vraag naar energie neemt toe. Tot 2030 zal het elektriciteitsverbruik waarschijnlijk verdubbelen, en richting 2050 gebruiken we wellicht 3 tot 4x zoveel elektriciteit als nu. Er is dus steeds meer transport van elektriciteit nodig. En hoewel netbeheerders volop investeren in de uitbreiding van het net, gaat de aanleg daarvan niet snel genoeg om de vraag bij te benen.

Als we allemaal meer flexibel zijn in het afnemen of terugleveren van stroom, verkleint de kans op ernstige netcongestie. En vergroot de kans dat bedrijven niet of nauwelijks last hebben van netcongestie en kunnen verhuizen, groeien en verduurzamen.

Flexibel gebruik biedt kansen, maar ook uitdagingen. Zeker voor de industrie kan het technisch complex zijn om het verbruik aan te passen van continu naar flexibel. Het is vaak nog lastig in te schatten of investeringen in flexibel vermogen aantrekkelijk is. Bijvoorbeeld door:

• Het ontbreken van kennis over de waarde van flexibiliteit voor de elektriciteitsmarkt.
• Onzekerheden over de ontwikkeling van energieprijzen en de hoogte van de nettarieven.
• Onvoldoende inzicht in de ontwikkelingen in het energiesysteem, de investeringsplannen en op welke plekken er ruimte op het elektriciteitsnet bijkomt.

Zelf meer kennis opdoen over netcongestie en de eigen situatie is aan te raden. Netcongestie blijft nog vele jaren een probleem om rekening mee te houden. Netbeheerders of een energieadviseur kunnen vragen beantwoorden en helpen bij het in kaart brengen van het gebruik, het laaghangende fruit en de benodigde investeringen.

We zijn nu gewend dat elektriciteit dag en nacht beschikbaar is. Bij elektriciteit van zon en wind is dat anders. De prijs van duurzame energie is lager als er veel zon- en windenergie wordt geproduceerd en er weinig vraag is. Bijvoorbeeld in het weekend of op vrije dagen. Op donkere en windluwe dagen wordt er minder duurzame energie geproduceerd en zal de prijs dus stijgen. De rekening kan behoorlijk oplopen als je als bedrijf daar geen rekening mee houdt en hier niet op inspeelt, bijvoorbeeld door te flexibiliseren.

Een energieadviseur kan ondersteunen bij het in kaart brengen van de beste mogelijkheden. Het kan gunstig zijn om het elektriciteitsverbruik te veranderen. De baten moeten dan uiteraard afgewogen worden tegen de kosten die je moet maken. Doordat er meer schommelingen komen in de energieprijzen, kan een investering in technieken om goedkope elektriciteit te kunnen benutten toch interessant zijn. Denk aan technieken om:

• Minder energie te gebruiken.
• Elektriciteit op te slaan in warmte, in koude of in een batterij, en te gebruiken op een moment dat de prijzen hoog zijn.
• De productie aan te passen zodat je kunt profiteren van lagere stroomprijzen in de daluren of als er veel zon- of windenergie is tegen een lage prijs.

Als je meer zon- of windenergie produceert dan je gebruikt, kun je dit opslaan maar ook verhandelen op de elektriciteitsmarkt via een Congestion Service Provider (CSP).

De afkorting CSP staat voor Congestion Service Provider. Het is een nieuwe marktrol die is ontstaan met de nieuwe ‘Netcode elektriciteit’.

Een CSP is een tussenpartij tussen grootzakelijke klanten en de netbeheerder. Een CSP helpt om netcongestie te voorkomen. Wanneer dat nodig is, vraagt een CSP aan grootzakelijke verbruikers om meer of minder elektriciteit te gebruiken of produceren. Daar staat een financiële vergoeding tegenover.

Het is dan wel nodig dat deze grootzakelijke klant een elektriciteitsaansluiting heeft met flexibel vermogen zodat de afname en of teruglevering van elektriciteit aan te passen is. Bijvoorbeeld omdat de opbrengst van de zonnepanelen of het windpark bij te regelen is. Of omdat machines harder of juist zachter kunnen draaien. Voor grootzakelijke klanten die flexibel zijn in het produceren of verbruiken van elektriciteit, is dit dus wellicht interessant.

Als er in een bepaald gebied netcongestie optreedt, krijgen CSP’s een bericht van de netbeheerder. De CSP zoekt in het congestiegebied naar klanten die flexibiliteit hebben. De CSP sluit een contract af met de netbeheerder of zet het bod op GOPACS.

GOPACS is een platform waar netbeheerders aangeven welke behoefte ze hebben aan flexibel vermogen. Als een CSP een passend aanbod op GOPACS zet, selecteert de netbeheerder dat aanbod. De CSP vraagt de grootzakelijke verbruiker om de transportcapaciteit aan te passen. De netbeheerder geeft de afgesproken financiële vergoeding voor deze aanpassing via de CSP.

Op de website van TenneT staat het CSP-register met alle erkende CSP’s. Grootzakelijke verbruikers kunnen uit deze lijst zelf een keuze maken met welke CSP ze willen samenwerken.

Grootzakelijk verbruikers kunnen ook zelf biedingen doen op het handelsplatform GOPACS. Ze moeten dan eerst een erkend CSP worden. Hier zijn de volgende stappen voor nodig:

• TenneT toetst namens alle netbeheerders. Erkenning volgt als de landelijke toetsing succesvol wordt doorlopen.
• Registreren in het centrale Marktpartijen Register.
• Aanmelden bij GOPACS. De aansluitingen worden getoetst. Hiervoor zijn de EAN-codes nodig van de aansluitingen waarmee de biedingen worden gedaan. Als de aansluitingen zijn getoetst kan de CSP starten met bieden via GOPACS.

Een optie is om in plaats van bieden op GOPACS een contract aan te gaan met de eigen netbeheerder. Zodra de netbeheerder een oproep doet, kan de erkend CSP een bod doen met zijn of haar flexibel vermogen. Kiest de netbeheerder voor dat bod, dan past de CSP het vermogen op het afgesproken moment aan. De afhandeling gaat in dit geval  via de netbeheerder, dus is een CSP niet nodig.

Op https://www.partnersinenergie.nl/themas/congestiemanagement vind je uitgebreide informatie over congestiemanagement. Over hoe je kunt deelnemen en hoe het werkt. En je vindt er voorbeelden van contracten.

Een energie-expert kan een energieanalyse en -advies maken voor je bedrijfspand of bedrijfsproces. Ook kunnen ze helpen bij (slim) energiemanagement of het toekennen van energielabels.

Op de website van DEB.nl kun je eenvoudig een gekwalificeerde MKB Energieadviseur op specialisme en expertise vinden in de eigen regio.

Een energieadviseur verkent of je binnenkort last krijgt van netcongestie en hoe je dit kunt oplossen. Bijvoorbeeld door het maken van een energieanalyse en -advies voor je bedrijfspand of bedrijfsproces en tips te geven waar je energie kunt besparen en slim met energie kunt omgaan.

De Rijksdienst voor ondernemend Nederland (RVO) heeft op de website veel informatie voor ondernemers die netcongestie zelf – of samen met andere ondernemers- willen aanpakken. Naast subsidies vind je hier ook oplossingsrichtingen, voorbeelden en nieuws vanuit de overheid.

In elke provincie is een ‘Energyboard’ opgericht. In zo’n Energyboard (energieraad) werken gemeenten, provincie en waterschappen samen aan een Regionale Energiestrategie (RES). Provincies en gemeenten zijn vaak verantwoordelijk voor het afgeven van een vergunning. Bijvoorbeeld voor het plaatsen van zonnepanelen, windmolens en laadpalen, maar ook voor het afgeven van een vergunning aan netbeheerders. Neem contact op met je eigen gemeente of provincie als je meer wilt weten over de Energyboard in jouw provincie.

De overheid zoekt samen met netbeheerders naar mogelijkheden om een overvol stroomnet tegen te gaan. Zij:

• zorgt ervoor dat er grond beschikbaar is om het stroomnet uit te breiden.
• verleent sneller vergunningen aan projecten waarmee het stroomnet wordt ontlast en vergroot.
• trekt 166 miljoen euro uit om zogeheten energiehubs te stimuleren.
• maakt het mogelijk dat bedrijven de hoeveel beschikbare stroom met elkaar kunnen delen via groepscontracten.
• heeft flexibel laden van elektrische auto’s een vast onderdeel gemaakt van de contracten die worden gesloten met gemeenten.

De Rijksdienst voor ondernemend Nederland (RVO) heeft op de website veel informatie voor ondernemers die netcongestie zelf – of samen met andere ondernemers- willen aanpakken. Oplossingsrichtingen, voorbeelden, een overzicht van relevante subsidies en nieuws vanuit de overheid.

VNO-NCW en MKB-Nederland zijn het programma Netcongestie Bedrijfsleven gestart. Hiermee ondersteunen en betrekken we ondernemers bij netcongestie. Dit doen we door duidelijkheid, praktische informatie en inspirerende ondernemersverhalen te bieden. Het programma luistert naar knelpunten, ideeën en behoeftes van ondernemers op dit issue. We maken die kenbaar bij overheden en netbeheerders zodat wet- en regelgeving kan worden aangepast of versneld. Juist het ondernemersperspectief is vaak nog onderbelicht bij de inspanningen van partijen die werken aan het terugdringen van netcongestie. Met het programma Netcongestie Bedrijfsleven zorgen we voor meer informatie en concrete ondersteuning van ondernemers. 

 Lees meer over het programma Netcongestie Bedrijfsleven

Oplossingen aanbieden

We communiceren alle beschikbare en belangrijke informatie voor ondernemers op ondernemen.nl/netcongestie. Via de media van branches, sectoren en onze regionale organisaties bereiken we nog meer ondernemers. We bieden en verwijzen naar informatie die aangeeft wat je zelf in je eigen bedrijf kunt doen om netcongestie terug te dringen. En informatie over wat ondernemers samen kunnen doen, zoals cable pooling (opgewekte zonne- en windenergie deelt één aansluiting) en energyhubs op bedrijventerreinen.

• Bekijk de oplossingsrichtingen
• Laat je inspireren door deze ondernemersverhalen

Luisteren naar ondernemers

Door te luisteren naar ondernemers horen we welke knelpunten ze ervaren, welke behoeften ze hebben en aan welke oplossingen ze werken. Dat maakt het programma kenbaar bij netbeheerders en overheden zodat wet- en regelgeving kan worden versneld of aangepast.

• Bekijk de knelpunten en behoeften die we tot nu toe bij ondernemers hebben opgehaald.

Opschalingsplan opstellen

In een latere fase van het programma wordt een plan gemaakt voor de langere termijn. Als oplossingen op veel grotere schaal kunnen worden uitgerold, is het nodig dat wordt gekeken naar beschikbare volumes en capaciteit: wat kan er wel en wat niet? Brancheorganisaties zoals bijvoorbeeld de installatietechniek worden bij dit vraagstuk betrokken.